Ruch to zdrowie, a ćwiczenia fizyczne nie są tylko dla osób zdrowych. Medycyna i sport łączą siły w walce z nowotworami i innymi chorobami cywilizacyjnymi. Ruch, ćwiczenia fizyczne mogą bowiem wspierać nie tylko profilaktykę raka, ale także pomagać pacjentom onkologicznym.

Aktywność fizyczna jest wskazana w przypadku leczenia większości nowotworów, a współpraca lekarza, trenera i dietetyka powinien stać się normą w leczeniu raka. Ponieważ chory onkologicznie jest mocno obciążony uciążliwym leczeniem, warto skorzystać z coraz szerzej dostępnych w naszym kraju programów opracowywanych wspólnie przez lekarza, trenera i dietetyka. Odpowiednio dopasowane dieta i ćwiczenia zmniejszają działania niepożądane (wyniszczenie organizmu), i dodają sił na trudy intensywnego leczenia. Warto także korzystać z programów ćwiczeń prowadzonych przez instruktorów kinezygerontoprofilaktyki, którzy są przygotowani do trenowania pacjentów dojrzalszych, w wieku 55+. Certyfikowani instruktorzy opracowują specjalne zestawy ćwiczeń ukierunkowane na daną jednostkę chorobową.

Ćwiczyć warto nawet samemu (zawsze w porozumieniu z lekarzem prowadzącym!). Trzeba jednak znać poniższe zasady, które umożliwiają efektywną i bezpieczną aktywność fizyczną.

Przeciwwskazania do ćwiczeń w trakcie leczenia onkologicznego:

• wysoka gorączka
• infekcje
• uporczywe biegunki i wymioty.

Ostrożnie należy dobierać ćwiczenia w przypadku osób starszych, ze schorzeniami towarzyszącymi (źle wyrównana cukrzyca, niestabilna choroba niedokrwienna serca, zaburzenia rytmu serca, niewydolność serca, niekontrolowane nadciśnienie, ostre zapalenie żył, nieleczona retinopatia proliferacyjna, anemia).

Ile czasu przeznaczać na ćwiczenia i jak intensywnie ćwiczyć?

Ćwiczenia chorych onkologicznie, zwłaszcza w trakcie terapii, powinna cechować niewielka intensywność, aby nie nasilać patologicznego stanu biochemicznego. Nie powinny one zaburzać rytmu życia chorej osoby (pór posiłku, wypoczynku, uzupełniania płynów).

Naukowcy zalecają codzienne ćwiczenia trwające 30 minut, które mogą zostać podzielone na 10-minutowe sesje w ciągu dnia, jeśli chory szybko się męczy. W trakcie chemioterapii i radioterapii zaleca się ćwiczenia interwałowe, wzmacniające całe ciało. Pacjent po chemioterapii czy radioterapii powinien być asekurowany przez drugą osobę. Chorym w lepszej kondycji zaleca się połączenie ćwiczeń wytrzymałościowych, wykonywanych 3 razy w tygodniu, z ćwiczeniami siłowymi 2 razy w tygodniu, a także zestawy ćwiczeń z przyborami: taśmą tera band, kijem gimnastycznym czy małą piłką rehabilitacyjną. Bardzo korzystne dla organizmu są automasaże.

Możliwe formy aktywności fizycznej:

Najbezpieczniejsze są naturalne formy ruchu: spacer, marsz, nordic walking, truchtowy bieg, jazda na rowerze, pływanie – w zależności od rodzaju nowotworu i etapu leczenia. Interesująca formą aktywności są ćwiczenia pilates o profilu onkologicznym: nieobciążająca, łagodna forma ćwiczeń oparta na metodzie napinania i rozciągania mięśni, koncentracji, płynności imprecyzji ruchów. Wykonywane podczas pilatesu ćwiczenia oddechowe śwoetnie dotleniają organizm.

Po radykalnej lub częściowej mastektomii, usunięciu węzłów chłonnych dołu pachowego zaleca się głębokie ćwiczenia oddechowe, delikatne unoszenia ramion i krążenia przedramion, ruchy odwodzenia i zgięcia, głaskanie przedramion po stronie zewnętrznej, zaciskanie i rozprostowywanie dłoni (w celu zapobieżenia gromadzeniu się chłonki i zakrzepowemu zapaleniu żył).

Na co zwracać uwagę w czasie zorganizowanych ćwiczeń?

• z uwagi na osłabiony układ immunologiczny trzeba uważać na zmiany temperatur, pomieszczenia klimatyzowane, duże skupiska ludzi
• odpowiedni ubiór, najlepiej lekkie bawełniane rzeczy.
• nawodnienie oganizmu (zawsze miej przy sobie butelkę niegazowanej wody mineralnej w celu uzupełnienia płynów).
• strój adekwatny do warunków pogodowych (aby się nie pocić, co grozi infekcjami), w razie potrzeby zabezpieczenie wrażliwej skóry kremem z filtrem (co najmniej do roku po chemioterapii i radioterapii lepiej nie wystawiać się na słońce ze względu na ryzyko powstania trwałych przebarwień na skórze).
• posiadanie własnych przyborów toaletowych, ręcznika, rękawiczek przy korzystaniu z siłowni i klubów fitness (lepiej przez pewien lepiej czas nie korzystać z pływalni ze względu na chlor, który może podrażnić skórę)

Systematyczność i odpowiednio dopasowane ćwiczenia mogą pomóc na każdym etapie procesu leczenia. Chorzy aktywni fizycznie uzyskują lepsze efekty leczenia niż ci, którzy unikają ruchu. W przeszłości zakładano, że tylko najzdrowsi i najsprawniejsi chorzy na raka mogą ćwiczyć. Okazuje się jednak, że to nieprawda: ćwiczenia mogą przynieść korzyści również pacjentom z zaawansowaną chorobą.

Źródło: wywiad z Iwoną Duraj, mp.pl; Zdjęcia: iceteastock – stock.adobe.com

Zapoznaj się z artykułami ekspertów na temat aktywności w chorobie nowotworowej:

prof. dr hab. Marek Woźniewski, Aktywność fizyczna w schorzeniach onkologicznych, „Aktualności Medyczne” nr 9/2018, s. 44

dr hab. n.f. Sławomir Marszałek, Rola aktywności fizycznej u osób leczonych onkologicznie, „Aktualności Medyczne” nr 15/2019, s. 40